Disclaimer: Những gì mình biết là kinh nghiệm và ý kiến riêng của bản thân, không phải lời khuyên chuyên môn của luật sư hay người chuyên làm giấy tờ về những vấn đề này nhé. Trước khi muốn làm gì, luôn luôn tham khảo ý kiến của bộ phận sinh viên quốc tế trong trường hoặc luật sư riêng/luật sư của công ty.

Trong Đi làm ở Mỹ không dễ (Phần 1)- CPT và OPT , mình đã giới thiệu về quy trình đi làm dưới hình thức CPT và OPT. Ở post này, mình bàn cụ thể về Visa H1B để đi làm dài hạn ở những công ty for-profit (phân biệt với công ty non-profit, các tổ chức research, trường đại học, v.v).

Visa H1B là gì?

Có vài dạng visa phổ thông mà ai đi du học cũng biết là J1 dành cho giao lưu văn hóa (exchange student) hay nghiên cứu khoa học (research scholar) và F1 dành cho học sinh, sinh viên du học ở trường trung học tư và tất cả cả trường đại học ở Mỹ. Visa H1B là dạng visa có tài trợ từ công ty (sponsor) dành cho lao động trình độ cao (highly skilled labor). Visa H1B có thời hạn trong 3 năm, có thể được gia hạn 1 lần nên tổng cộng 6 năm. Visa này gắn liền với công việc, công ty, và địa điểm bạn đang làm. Sau khi visa H1B của bạn có hiệu lực vào ngày 1 tháng 10, bạn có thể transfer đến những công ty khác nếu họ chịu nhận sponsor tiếp visa của bạn. Nhưng mỗi lần đổi việc (dù là cùng một công ty) thì bạn phải update lại visa (thường sẽ có luật sư trợ giúp).

Quy trình nộp H1B 

Mỗi năm chính phủ Mỹ chỉ cấp 85,000 visa H1B. Trong đó, 20,000 chỗ được dành riêng cho người có bằng cao học trở lên (thạc sĩ, tiến sĩ, bác sĩ, dược sĩ, v.v) và 6,800 chỗ dành cho công dân Singapore và Chilê dưới dạng H1B1. Những chỗ còn lại thì dành cho tất cả mọi người. Số lượng visa thì có hạn, nhưng mỗi năm số người muốn xin visa càng tăng cao vì kinh tế Mỹ đang đà phát triển. Năm 2014 có 172,500 đơn và năm 2015, có tất cả 233,000 đơn xin visa H1B cho 85,000 chỗ.

Loại visa này được phép bắt đầu nộp đơn ngày 1 tháng 4 mỗi năm. Chính phủ sẽ nhận đơn và giải quyết đến khi nào hết 85,000 chỗ đó thì thôi. Những năm kinh tế khó khăn thì mất đến mấy tuần hoặc mấy tháng mới hết chỗ. Nhưng cũng như mọi người thấy đó, vài năm gần đây thì năm nào cũng nhiều đơn hơn chỗ nên chỉ vài ngày thì chính phủ phải ra lệnh thôi nhận đơn.

Vì số lượng người nộp nhiều như thế, nên sau khi đóng cửa nhận đơn, tất cả các đơn được đưa qua chương trình “xổ số” (lottery system) để lựa chọn ngẫu nhiên (random selection) xem đơn nào sẽ được xét. Những người có bằng cao học trở lên (advanced degree) sẽ được xổ số trước. Nếu không được số thì những đơn này sẽ được xổ số thêm một lần nữa với các đơn còn lại bao gồm những người có bằng cử nhân. Những ai không được năm nay thì có thể nộp lại vào năm tới nếu công ty muốn thử lần 2. Vì vậy nên những bạn có STEM để đi làm có thể nộp 2 lần nếu lần đầu không được.

Sau khi nộp tháng 4 thì ngày 1/10 visa mới có hiệu lực. Những bạn nào đang làm việc bằng OPT ở Mỹ thì có thể kéo dài OPT hơn 12 tháng cho đến ngày 1/10 khi có H1B (Cap gap extension). Còn những người đang ở nước khác apply H1B vào Mỹ thì phải chờ đến khi H1B có hiệu lực mới được đi làm. Mọi người có thể xem thêm thông tin về visa H1B tại trang US Citizenship and Immigration Services.

Một số trường hợp visa đi làm khác 

Nên lưu ý có một số chỗ làm như non-profit organizations, research jobs, higher education institutions có thể có ngoại lệ là bạn không phải qua lượt xổ số này và không theo quy định ngày 1/4, trong năm có thể nộp đơn lúc nào cũng được (H1B cap exempt). Cái này thì tùy trường hợp cá nhân bạn phải tự tìm hiểu thêm.

Tất nhiên có các loại visa khác mà tùy người có thể đủ tiêu chuẩn và điều kiện apply thì mình không bàn ở đây vì ngoài khuôn khổ của bài và hiểu biết của mình. Như ca sỹ Iggy Azalea từ Úc qua Mỹ làm chui năm 16 tuổi rồi tài năng âm nhạc được phát hiện nên giờ đang ở lại hợp pháp dưới dạng O visa. O visa dành cho những người có khả năng hơn người (extraordinary ability) trong các ngành khoa học, mỹ thuật, giáo dục, kinh doanh, thể thao, hoặc chứng minh được những thành tựu hơn người trong ngành công nghệ giải trí- đã nổi tiếng trong nước hoặc trên thế giới  (Cái này là mình nghe Wikipedia nói chứ cũng chưa gặp Iggy để xác thực).

Nếu không được H1B thì sao? 

Thì cuộc sống vẫn tiếp diễn. Xin việc làm ở Mỹ đã khó, đi phỏng vấn với dòng chữ chình ình trên trán “Em cần VISA” lại càng khó hơn trăm lần và không phải ai cũng được vì có nhiều người Mỹ khác cũng có năng lực mà công ty lại không phải mất thêm mấy nghìn đô để làm visa. Nếu không xin được công ty tài trợ visa, hoặc có tài trợ nhưng không được số, thì việc đầu tiên là rời nước Mỹ. Theo luật mình biết thì hết OPT mỗi người có 60 ngày grace period để thu dọn đồ đạc và theo đuổi những lựa chọn như là

• Đi làm việc ở nước khác: Nếu đã có công ty sponsor mà visa xin không được, có thể thương lượng để được chuyển sang chi nhánh ở nước khác, và xin giấy phép đi làm theo luật ở nước đó như là ở Anh hoặc Singapore chẳng hạn.
• Đi học tiếp: Một số người rất thích/muốn ở lại Mỹ. Và nếu gia đình có điều kiện và kinh tế thì có thể apply đi học tiếp bằng visa F-1.
• Về nước: Không được ở lại đi làm ở Mỹ không phải là hết. Rất nhiều người về nước, làm cho các công ty nước ngoài, lương vẫn sống thoải mái, đặc biệt là nếu về ở với bố mẹ thì không phải tốn tiền thuê nhà, ăn uống như các bạn đi làm ở Mỹ

Việc về hay ở phụ thuộc vào nhiều lí do khách quan cũng như chủ quan. Nhiều người hay bàn tán xem nên về giúp ích cho đất nước hay ở lại như một sự ích kỷ chỉ làm giàu cho bản thân. Có người không về vì nghiên cứu khoa học của họ ở đây sẽ giúp được biết bao nhiêu người trong khi quê nhà không có điều kiện theo đuổi. Cũng có nhiều người bảo về vì lí do cao cả xyz gì đấy, nhưng thật ra không tìm được việc để ở lại? Hoặc vì vợ/chồng/người yêu mà đi hay ở thì sao? Đây là một quyết định rất riêng của mỗi người, và người ngoài nhìn vào thì sẽ không biết hết đầu đuôi câu chuyện. Chúng ta nên tôn trọng và hạn chế phán xét quyết định của họ.

---

Nếu có câu hỏi gì, mọi người cứ comment phía dưới hoặc Like và post trên Facebook Page của trang để mình trả lời hoặc sẽ viết một blog khác đầy đủ hơn nếu vấn đề được nhiều người quan tâm.

-Ngọc Bích, PharmD, RPh

Bài liên quan:

• Đi làm ở Mỹ không dễ (Phần 1)- CPT và OPT
• Lên bờ xuống ruộng- Đi làm ở Mỹ không dễ (Phần 3)
• OPT và H1B- Khi nào nên đề cầp trong quá trình phỏng vấn