Trong bài Trường dược ở Mỹ đang tăng trưởng quá nhanh? mình đã đề cập đến sự phát triển quá nhanh của đào tạo dược sĩ ở Mỹ. Bài hôm nay sẽ bàn về những nghiên cứu và ý kiến của mình về tình hình hiện tại và tương lai của những mảng dược phổ biến như Dispensing pharmacy (hay thường gọi là retail/community pharmacy) và Direct patient care (bao gồm clinical pharmacy và ambulatory care).

Dispensing pharmacy sẽ không còn trải đầy hoa hồng như trong quá khứ

Khi nói đến dược sĩ, mọi người hay hình dung ở nhà thuốc, phát thuốc cho bệnh nhân. Ở Mỹ môi trường làm việc này gọi là retail pharmacy hay community pharmacy. Và hình thức làm việc này gọi là dispensing, tức là chủ yếu nhận toa, kiểm thuốc, phát thuốc chứ ít bao gồm kiến thức lâm sàng hay trực tiếp theo dõi bệnh nhân. Ngoài việc đứng bán thuốc ở nhà thuốc thông thường (chain và independent pharmacy), dispensing pharmacy còn bao gồm mail pharmacy (thay vì ra nhà thuốc mỗi tháng thì bệnh nhân có thể đặt hàng qua mail, thuốc sẽ được xuất từ một trung tâm khổng lồ) và specialty pharmacy (chuyên bán thuốc đặc trị như thuốc chữa bệnh viêm gan siêu vi C, HIV, thuốc ung thư, v.v).

Như mình có nói trong Du học ngành dược ở Mỹ- Chuyện ít ai biết: Pharmacy School (Phần 1), mảng dược này thường được biết đến nhiều vì lương khá cao ngay sau khi ra trường, trung bình từ 100,000-120,000 một năm (Nhìn vậy thôi chứ sau thuế là mất hết 35-40% rồi). Nhiều người chọn theo ngành dược cũng vì con đường trải hoa hồng này, nhanh chóng lên đời sau khi tốt nghiệp. 

Tuy nhiên, U.S Bureau of Labor Statistics dự đoán là việc làm trong mảng này sẽ chậm lại, và có thể giảm -0.8% đến năm 2024 (trong khi toàn bộ các mảng khác cộng lại tăng 3%). Việc giảm chủ yếu này nằm ở chain và independent pharmacy (-5.4%), vì mướn dược sĩ ở mỗi nhà thuốc trong một phường, một quận, một thành phố tốn kém hơn so với trả lương cho dược sĩ ở mail-order pharmacy center. Sinh viên tốt nghiệp hiện nay muốn làm việc ở nhà thuốc đôi khi phải dọn qua những vùng hẻo lánh, tiểu bang ít người hơn mới tìm được việc vì những nơi đông dân cư thì đã bị bão hoà gần hết rồi.

Mail pharmacy có thể gửi thuốc qua bưu điện đi khắp nơi, đỡ tốn tiền thuê mặt bằng nhà thuốc nên xu hướng hiện nay đang chuyển sang mail order pharmacy rất nhiều. Việc này có thể dẫn đến sự tăng trưởng mạnh (48.8%) cho công việc của dược sĩ trong mảng này.

Sự phát triển của ngành dược trong direct patient care- sự thật không như dự đoán

Direct patient care là khi dược sĩ trực tiếp chăm sóc bệnh nhân như dược sĩ lâm sàng trong bệnh viện (clinical) hay ambulatory care (trong các clinic có dược sĩ theo dõi bệnh nhân mắc bệnh mãn tính thường gặp). Bệnh nhân ở Mỹ lớn tuổi ngày càng nhiều và cần nhiều dịch vụ chăm sóc sức khoẻ hơn so với các nhóm tuổi khác. Cùng lúc đó, số lượng bác sĩ tăng không nhiều, và nhiều bác sĩ lại theo đuổi chuyên ngành (specialty) dẫn đến thiếu hụt bác sĩ gia đình (primary care physicians). Vì vậy trước đây có nhiều dự đoán là những yếu tố này sẽ thúc đẩy vài trò của dược sĩ lên tầm quan trọng mới, giúp giảm bớt gánh nặng cho bác sĩ, và bảo đảm đầy đủ dịch vụ y tế cho bệnh nhân.

Trong khi vị trí của dược sĩ ở môi trường clinical pharmacy bệnh viện có tăng trong thập kỉ trở lại đây, cũng như các chương trình đào tạo chuyên sâu (residency) ngày một nở rộ, thì cơ hội làm việc của dược sĩ trong ambulatory care vẫn chưa phát triển là mấy. Từ năm 2001, có dự đoán là sẽ có nhiều công việc cần dược sĩ gọi là phụ trách Medication Therapy Management hay MTM. Nghĩa là dược sĩ sẽ theo dõi bệnh nhân, xem họ đang uống tất cả những thuốc gì cho bệnh gì, có tương tác hay không, bệnh có tiến triển hay không. Nếu không thì phải điều chỉnh liều, đổi thuốc như thế nào cho thích hợp nhất (bạn có thể xem thêm về MTM ở đây). Vì dược sĩ hoàn toàn có thể cung cấp dịch vụ này thay vì bác sĩ, ngoài chia sẻ gánh nặng công việc cho bác sĩ, ngành y tế nói chung cũng tiết kiệm được chi phí vì trả lương cho dược sĩ thấp hơn bác sĩ, và nếu bệnh nhân uống đúng thuốc đúng bệnh an toàn thì khoẻ mạnh, không vào bệnh viện tốn kém thêm.

Tuy nhiên 15 năm sau, tình hình vẫn không thay đổi là mấy, vị trí dành cho dược sĩ trong việc cung cấp MTM chẳng tăng trưởng nhanh như ước tính ban đầu. Một phần lý do là việc cung cấp dịch vụ này không dễ dàng thực hiện trong clinic. Hơn nữa, bảo hiểm y tế cho người lớn tuổi (Medicare) vẫn còn nhiều khó khăn khi trả tiền (reimbursement) cho người dược sĩ cung cấp dịch vụ này cho bệnh nhân. Dược sĩ cũng chưa được công nhận là Provider Status giống như bác sĩ, Nurse Practitioner, hay Physician Assistant. Việc reimbursement cho dược sĩ cũng vì thế mà chưa phát triển nhanh được.

Chưa có quyền kê toa- Một lý do nữa ngăn cản sự phát triển và tiến hoá vai trò của dược sĩ 

Nói về quyền kê toa (prescribing authority), mọi người có thể thắc mắc tại sao điều này là quan trọng. Hiện nay dược sĩ ở Mỹ không được quyền kê toa, trong khi kiến thức và đạo tạo 6-8 năm hoàn toàn có khả năng kê thuốc an toàn nếu thảo luận và hợp tác với bác sĩ. Ngành Nurse Practitioner (NP) và Physician Assistant (PA) đều dược kê toa, trong khi chương trình huấn luyện của họ không dài hơn hay nhiều hơn so với đào tạo trở thành dược sĩ. Những tổ chức ngành dược hiện nay đang nỗ lực không ngừng để đấu tranh trước chính phủ về việc cấp quyền kê toa cho dược sĩ. Hi vọng trong tương lai không xa, cánh cửa mới này sẽ mở ra nhiều cơ hội và việc làm mới cho ngành.

—

Khi các nhánh chính của ngành dược đang trên đà bão hoà, dược sinh và cả dược sĩ phải năng động tìm hiểu xem có những nhánh nào khác phù hợp với sở thích và khả năng, hay sáng tạo hơn, những con đường ít người đi hơn. Trong blog tới, mình sẽ chia sẻ vài ý kiến của bản thân cũng như các nghiên cứu mình tìm hiểu. Mọi người cứ tự nhiên comment phía dưới hoặc Like và post trên Facebook Page của trang nhé. Nếu có đăng lại bài, xin vui lòng dẫn nguồn tên mình và địa chỉ của trang. Cảm ơn mọi người đã theo dõi!

-Ngọc Bích, PharmD, RPh 

1. The Future of Pharmacy Jobs – Will It Be Feast or Famine? Darrell Hulisz, PharmD; Daniel L. Brown, PharmD. Medscape Pharmacists. [Link] 
2. Grim Job Outlook for Retail Pharmacists, says BLS. Adam J Fein. Drug Channels. [Link]

Photo credit: Featured image, Mail pharmacy, Prescription

Bài liên quan

• Thống kê dược sĩ ở Mỹ- Tăng trưởng và mức lương
• Du học ngành dược ở Mỹ- Chuyện ít ai biết: Pharmacy School (Phần 1)
• Các mô hình trường dược khác nhau: Pharmacy School (Phần 2)
• Học dược sung sướng thế nào? Pharmacy School (Phần 3)
• Trường dược ở Mỹ đang tăng trưởng quá nhanh?