“No one leaves home unless                      Không ai rời quê hương trừ khi
home is the mouth of a shark…                 quê hương là miệng cá mập…
no one puts their children in a boat          không ai đặt con mình lên chiếc thuyền
unless the water is safer than the land.   trừ khi biển cả an toàn hơn đất liền.”
– Nhà thơ Warsan Shire

Người tị nạn trước nhất là người

Ở Mỹ, dịp bầu cử này đã khơi dậy những nỗi sợ về người nước ngoài (xenophobia) và người tị nạn, so sánh họ với khủng bố, với rắc rối, nhiễu loạn. Khi ứng cử, Donald Trump hứa hẹn sẽ xây một bức tường giữa Mỹ và Mexico, cấm người Hồi Giáo vào Mỹ, và thường xuyên nói những điều không tốt về người tị nạn. Ngày này qua ngày khác nghe những lời lẽ tiêu cực như thế này khiến mọi người sợ hãi rằng người tị nạn toàn là dân khủng bố, mang đến nguy hiểm cho nước Mỹ. 

Ngược lại, ở One Young World, mình được tận tai nghe những bạn trẻ tị nạn từ Syria và South Sudan. Họ kể về cuộc sống phải bỏ ngôi nhà với chăn êm nệm ấm đi tránh nạn, bị các nước khác hắt hủi trong sợ hãi. Có bạn từ năm 8 tuổi bỏ trốn South Sudan vào trại tị nạn ở Kenya và lớn lên ở đó hơn chục năm, được chọn vào đội Olympics của người tị nạn thi đấu ở Rio, sau khi thi lại trở về trại tị nạn tiếp tục sống. Vì lớn lên ở trại tị nạn, nên khi nhà tổ chức Olympics đến tuyển vận động viên, cô còn không biết Olympics là gì, Rio ở đâu. Các thành viên trong trại không biết đến cái tivi, cho đến khi tổ chức từ thiện mua tặng tivi để cả trại cùng theo dõi cô thi đấu. 

Bạn hãy tưởng tượng trong thế kỉ 21 này mà vẫn còn hàng nghìn người không biết đến cái tivi, đến thế giới bên ngoài vì hậu quả của chiến tranh và mâu thuẫn. Lá cờ mà bạn thấy ở trên là lá cờ của người tị nạn, được thiết kế bởi Yara Said, một cô sinh viên vừa tốt nghiệp đại học ở Syria đã bắt đầu con đường tị nạn gần một năm trời qua 9 quốc gia khác nhau. Lá cờ màu cam với một vạch đen là biểu tượng của chiếc áo phao mà người tị nạn mặc khi vượt biển tìm nơi an toàn, nhiều người sống để mà nhớ về kí ức khủng khiếp đó, và nhiều người bỏ mạng cũng trong chiếc áo phao đó. Yara nói “it’s a powerful memory“.