Hai loại vắc xin phòng COVID-19 đầu tiên vừa được phê duyệt
Có hai loại vắc xin mRNA COVID-19 hàng đầu đang được sản xuất do công ty Pfizer của Mỹ hợp tác với công ty BioNTech của Đức, và công ty Moderna cũng của Mỹ. Cả hai đều cho thấy tỷ lệ bảo vệ cao trong các thử nghiệm lâm sàng.
Vắc xin Moderna ngăn ngừa 94% các trường hợp có triệu chứng (symptomatic cases) so với nhóm không tiêm vắc xin, trong khi vắc xin Pfizer ngăn ngừa 95%. Cả hai loại vắc xin này cũng làm giảm mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng đối với những người có triệu chứng.
Trong quá trình thử nghiệm lâm sàng, Moderna báo cáo không có trường hợp tử vong nào trong số những người bị nhiễm COVID-19 sau khi họ được tiêm vắc xin. Cả hai loại vắc-xin hiện đều yêu cầu tiêm hai liều cách nhau 3–4 tuần.
Tuy vẫn còn nhiều câu hỏi, như về mức độ bảo vệ được cung cấp với một liều duy nhất, khả năng miễn dịch kéo dài bao lâu sau khi tiêm chủng, hoặc mức độ nhiễm COVID19 không triệu chứng (asymptomatic infection) có thể xảy ra ở những người được tiêm chủng, những kết quả này rất hứa hẹn.
Tại sao các loại vắc xin COVID-19 này cần 2 liều?
Thông thường, liều đầu tiên của một loại vắc-xin “chuẩn bị” cho hệ thống miễn dịch để giúp nó nhận ra vi-rút. Liều đầu tiên này giúp xây dựng sự bảo vệ bằng cách tạo ra các kháng thể chống lại vi rút, nhưng những kháng thể này có thể không tồn tại lâu.
Mỗi khi hệ thống miễn dịch tiếp xúc với vi rút hoặc các bộ phận của vi rút, nó sẽ ghi nhớ cách phản ứng đó và cơ thể chống lại vi rút hiệu quả hơn bằng cách sản xuất nhiều kháng thể hơn. Đây là lý do tại sao cần dùng liều “tăng cường” thứ hai (booster shot), hoặc thậm chí thứ ba. Trên thực tế, hầu hết các loại vắc xin đã được phê duyệt yêu cầu ít nhất hai liều vì lý do này.
Mũi tiêm nhắc lại cho vắc xin Pfizer / BioNTech sẽ được tiêm ba tuần sau mũi đầu tiên và mũi tiêm nhắc lại cho vắc xin Moderna sẽ được tiêm bốn tuần sau mũi đầu tiên. Điều quan trọng là người được tiêm chủng phải nhận được cùng một nhãn hiệu cho cả hai liều, vì chúng không thể thay thế qua lại cho nhau.
Mặc dù đã được chủng ngừa, bạn vẫn phải đợi 14 ngày sau khi được tiêm trước khi bạn có khả năng miễn dịch để chống lại vi rút. Điều này có nghĩa là không phải vừa được tiêm là có thể nghĩ mình thành siêu nhân không thể bị nhiễm bệnh. Ngay cả khi có miễn dịch, chúng ta vẫn nên cẩn thận hằng ngày khi đại dịch vẫn còn càn quét.
Tác dụng phụ từ vắc xin
Các tác dụng phụ (adverse effects) thường gặp nhất của những người được tiêm vắc xin mRNA là sốt (fever), mệt mỏi (fatigue) (9,7%), đau cơ (muscle pain) (8,9%), đau khớp (joint pain) (5,2%), nhức đầu (headache) (4,5%) và đau hoặc sưng tại chỗ tiêm (pain or swelling at the site of injection).
Những phản ứng này không liên quan đến bệnh, mà liên quan đến cách hệ thống miễn dịch của chúng ta phản ứng tự nhiên trong quá trình phát triển khả năng miễn dịch.
Vì vậy, các phản ứng phụ này có thể phổ biến hơn hoặc rõ rệt hơn với liều thứ hai, vì liều đầu tiên đã chuẩn bị cho cơ thể sẵn sàng với một phản ứng miễn dịch mạnh hơn. Những tác dụng phụ này hơi phổ biến hơn so với những gì gặp ở hầu hết các loại vắc xin khác, nhưng chúng thường hết nhanh trong vòng 24 giờ.
Mặc dù những tác dụng phụ này có thể gây khó chịu, nhưng đó thực sự là một dấu hiệu tốt cho thấy cơ thể đang phản ứng với vắc xin để phát triển khả năng miễn dịch. Chúng ta cũng cần nhớ rằng hậu quả tiềm ẩn của COVID-19 tồi tệ hơn nhiều so với tác dụng phụ tạm thời của vắc xin.
Có vắc xin rồi cuộc sống của chúng ta sẽ khác như thế nào?
Trước tiên, chúng ta sẽ cần phải đạt được mức độ tiêm chủng đại trà có thể cung cấp cái được gọi là “Miễn dịch bầy đàn” (herd immunity). Đây là một thuật ngữ mà nhiều người trong chúng ta đã nghe trong vài tháng qua, nhưng điều này có nghĩa là gì?
Miễn dịch bầy đàn xảy ra khi một tỷ lệ đủ lớn dân số trở nên miễn dịch với một căn bệnh, điều này làm cho khả năng lây lan của bệnh ít hơn nhiều. Điều này xảy ra thông qua sự kết hợp của việc chủng ngừa hàng loạt kết hợp với những người đã bị nhiễm bệnh trước đó đã trở nên miễn dịch.
Đối với COVID-19, sẽ cần 70% dân số được tiêm phòng để đạt được miễn dịch bầy đàn.
Tuy nhiên, chúng ta vẫn chưa biết khả năng miễn dịch với COVID-19 từ các loại vắc xin hiện tại sẽ kéo dài bao lâu. Các cá nhân có cần chủng ngừa hàng năm không? Hay phải tiêm 5 năm một lần? Điều này sẽ đòi hỏi nhiều nghiên cứu hơn và theo dõi lâu cá nhân được tiêm chủng lâu hơn.
Ngoài ra, việc phân phối vắc-xin sẽ mất nhiều thời gian trước khi tất cả chúng ta có thể được tiêm, chúng ta sẽ vẫn phải đeo khẩu trang, thực hành cách xa xã hội và thực hiện các biện pháp phòng ngừa khác để bảo vệ những người chưa được tiêm chủng.
- COVID-19 vắc xin (Phần 1): Cơ chế và hoạt động của vắc xin
- COVID-19 vắc xin (Phần 2): Quá trình phát triển vắc xin theo quy định Mỹ
- COVID-19 vắc xin (Phần 3): Vắc xin mới từ mRNA là như thế nào?
—
Nếu các bạn có câu hỏi thì comment dưới hoặc Facebook Page của trang. Nếu có đăng lại bài, xin vui lòng dẫn nguồn tên mình và địa chỉ của trang. Cảm ơn mọi người đã theo dõi!
-Ngọc Bích, PharmD, RPh
Nguồn: COVID-19 Vaccines 101
Tham khảo thêm thông tin về 2 loại vắc xin vừa được FDA cấp phép và miễn dịch bầy đàn
the tiny pharmacist 